Siarczan chondroityny należy to grupy związków chemicznych zwanych glikozaminoglikanami, które w połączeniu z białkami tworzą tzw. proteoglikany. Proteoglikany są ważnym składnikiem substancji międzykomórkowej tkanki chrzęstnej, w tym chrząstki stawowej, nadając jej odpowiednie właściwości mechaniczne. Witamina C uczestniczy

Kolagenozy, inaczej choroby układowe tkanki łącznej, to ogólna nazwa grupy chorób, która obejmuje różne schorzenia tkanki łącznej. Ich cechą wspólną jest stan zapalny i proces autoimmunologiczny. Co warto wiedzieć? spis treści 1. Co to są kolagenozy? 2. Najczęstsze kolagenozy 3. Objawy kolagenozy 4. Diagnostyka i leczenie rozwiń 1. Co to są kolagenozy? Kolagenozy jest dawnym określeniem chorób układowych tkanki łącznej (ang. connective tissue disease, CTD), którym towarzyszy proces zapalny. To grupa chorób o podłożu autoimmunologicznym, przyczyniających się do patologicznych zmian tkanki łącznej. Zobacz film: "Wiedza i świadomość pacjentów w dobie Internetu" W ich przebiegu komórki układu odpornościowego zwracają się przeciwko komórkom własnym organizmu i atakują tkankę łączna, co jest skutkiem błędnego rozpoznania. Zaburzenie najczęściej dotyczy skóry i stawów. Przyczyna kolagenozy i chorób autoimmunologicznych nie jest znana. Specjaliści uważają, że na pojawienie się zaburzenia i rozwój choroby wpływają czynniki genetyczne, immunologiczne, hormonalne i środowiskowe. Obecnie kolagenozy nazywane są chorobami układowymi tkanki łącznej. Ma to związek z tym, że nazwa „kolagenoza” sugerowała, że choroby dotyczą wyłącznie kolagenu, nie innych składników tkanki łącznej, jak jest w rzeczywistości. 2. Najczęstsze kolagenozy Kolagenozy obejmują wiele różnych grup i schorzeń. Do najczęściej występujących chorób należących do kolagenoz zalicza się takie choroby jak: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Choroba cechuje się przede wszystkim zapaleniem symetrycznych stawów oraz objawami układowymi, toczeń rumieniowaty układowy. Najczęściej zajęta jest skóra, stawy i nerki, ale zmiany chorobowe mogą dotyczyć każdego narządu i tkanki, twardzina układowa, która prowadzi do postępującego włóknienia skóry i narządów wewnętrznych, zespół Sjögrena, w przebiegu którego uszkodzeniu ulegają komórki ślinianek oraz gruczołów łzowych, polimialgia reumatyczna, objawiająca się głównie bólem oraz sztywnością mięśni karku, obręczy barkowej i biodrowej, zapalenia naczyń z martwicą, zapalenie skórno-mięśniowe i zapalenie wielomięśniowe. American Rheumatism Association wyróżnia 16 grup chorób tkanki łącznej, wiele z nich dzieli się dodatkowo na liczne podtypy. Zobacz także: 3. Objawy kolagenozy Najczęściej pierwsze objawy kolagenoz są niespecyficzne. W początkowej fazie rozwoju choroby pojawiają się: bóle stawów, bóle mięśni, ogólne złe samopoczucie, zmęczenie, lekko podwyższona temperatura ciała. W miarę upływu czasu, wraz z postępowaniem choroby, pojawiają się bardzo zróżnicowane objawy, takie jak na przykład: obrzęk stawów, sztywność stawów, blednięcie, zaczerwienienie lub sinienie palców dłoni i stóp w odpowiedzi na niską temperaturę lub stres, różne objawy skórne, na przykład pogrubienie skóry, wysypka, pergaminowa, ściągnięta, świecąca i stwardniała skóra, czerwone, twarde i bolesne guzki, owrzodzenie w okolicy podudzi oraz zmiany martwicze na palcach, obrzęki dłoni, osłabienie mięśni. Specyficzne choroby tkanki łącznej prowadzą do zmian w obrębie całego organizmu, nie tylko stawów czy skóry, ale i narządów wewnętrznych. Dzieje się tak, ponieważ proces chorobowy często obejmuje nie pojedyncze, lecz liczne narządy i układy organizmu (tkanka łączna wchodzi w ich skład). To dlatego możliwe są powikłania ze strony nerek, płuc czy serca. 4. Diagnostyka i leczenie Aby zdiagnozować kolagenozę, lekarz analizuje niepokojące objawy oraz zleca badania laboratoryjne. Podstawą jest badanie krwi: ogólne oraz serologiczne, wykrywające konkretne przeciwciała. Kolagenozy różnią się pomiędzy sobą zarówno objawami, jak i przebiegiem. To dlatego w rozpoznaniu brane są pod uwagę określone kryteria diagnostyczne każdego ze schorzeń należących do grupy chorób układowych tkanki łącznej. Jeśli obraz kliniczny wskazuje na więcej niż jedną, choroba nazywana jest zespołem nakładania. Czasem diagnozowana jest niezróżnicowana choroba tkanki łącznej. Sposób leczenia kolagenoz zależy od objawów i diagnozy. Podstawowym celem terapii jest zmniejszenie stanu zapalnego, dlatego zaleca się niesteroidowe leki przeciwzapalne, sterydy, leki immunosupresyjne czy leki przeciwmalaryczne. Terapia kolagenoz jest przewlekła, często prowadzona do końca życia. Rokowania dotyczące jej efektywności oraz przebiegu chorób układowych tkanki łącznej związane są z rodzajem i stopniem zaawansowania schorzenia. W terapii dużą rolę odgrywa również fizjoterapia, która poprawia mobilność objętych chorobą stawów oraz dieta (zalecana jest dieta śródziemnomorska), wspierająca redukcję nasilenia stanu zapalnego. Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki. polecamy

Choroby tkanki łącznej obejmują, ale nie są ograniczone do: reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): reumatoidalne zapalenie stawów jest jedną z najczęstszych chorób tkanki łącznej i mogą być dziedziczone. RZS jest chorobą autoimmunologiczną, co oznacza, że układ odpornościowy atakuje własne ciało. W tym zaburzeniu układowym

Na jej wczesne rozpoznanie mają wpływ objawy narządowe ze strony układu oddechowego oraz układu krążenia, zwłaszcza tętnicze nadciśnienie płucne (PAH). ( KiB) Przejrzano 850 razy Twardzina układowa, zwana również sklerodermią, jest zaliczana do przewlekłych, autoimmunologicznych chorób tkanki łącznej. Schorzenie to charakteryzuje się wzmożonym napięciem i stwardnieniem skóry oraz uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Szczególne następstwa kliniczne, a przede wszystkim ogromny wpływ na rokowanie ma zajęcie płuc i serca. Pacjenci z rozpoznaniem twardziny układowej są narażeni na liczne dolegliwości, co jest związane z obniżeniem jakości ich życia, wysoką śmiertelnością i skróceniem spodziewanej długości przeżycia oraz niekorzystnymi następstwami socjoekonomicznymi. Rozpoznanie twardziny układowej często przysparza trudności w codziennej praktyce klinicznej. Zwykle pierwszym symptomem choroby jest napadowe blednięcie palców, tzw. objaw Raynauda. Jednakże objaw ten jest bardzo niespecyficzny i często występuje również u zdrowych osób. Pacjenci ponadto skarżą się na uogólniony obrzęk rąk czy uczucie za ciasnej skóry. Pierwsze objawy choroby bywają bagatelizowane zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy pierwszego kontaktu, a niekiedy także reumatologów czy angiologów. Choroba czasami postępuje bardzo szybko, a niekiedy rozwija się przez wiele lat. Charakterystyczną cechą tej jednostki chorobowej jest nie tylko bardzo różnorodny przebieg choroby, ale również heterogenność obrazu klinicznego. Patologiczne zmiany w zakresie tkanki łacznej prowadzą do upośledzenia morfologii i funkcji wielu narządów wewnętrznych (ryc.[office1] ) jednak zmiany występują u chorych z określoną częstością, z różnym nasileniem, a także na różnym etapie choroby (niekiedy szybko od wystapienia pierwszych objawów, a niekiedy wiele lat po rozpoznaniu). Ze względu na przebieg i objawy chorobowe wyróżnia się kilka postaci choroby, najczęstsze z nich to: twardzina układowa ograniczona oraz twardzina układowa postać uogólniona. ( KiB) Przejrzano 850 razy Proces patofizjologiczny twardziny układowej nie został w pełni wyjaśniony. Na powstanie choroby mogą mieć wpływ czynniki genetyczne, środowiskowe lub infekcyjne. Wiele danych wskazuje na udział rekcji immunologicznych, zmian naczyniowych oraz nadmiernie aktywowanych fibroblastów w powstawaniu zmian chorobowych. Wspomniane procesy są przyczyną włóknienia tkanki łącznej i prowadzą do dysfunkcji narządów wewnętrznych (schemat[office2] ). Zatrzymanie tego procesu patogenetycznego przed powstaniem nieodwracalnych zmian narządowych, jak się wydaje, pozostaje wyzwaniem w leczeniu twardziny układowej. W chwili obecnej podstawowym narzędziem służącym do rozpoznawania twardziny układowej są kryteria klasyfikacyjne ustalone przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne w 1980 r. (tab.[office3] ) Niektórzy chorzy, pomimo charakterystycznego obrazu klinicznego i zajęcia organów wewnętrznych, nie spełniają tych kryteriów (zwłaszcza w przypadku twardziny układowej ograniczonej). Kryteria klasyfikacyjne potwierdzają rozpoznanie na znacznie zaawansowanym etapie choroby, kiedy widoczne są już zmiany narządowe. ( KiB) Przejrzano 850 razy Wzrost zainteresowania w ostatnim czasie dość rzadką jednostką chorobową, jaką jest twardzina układowa, zawdzięczamy bardzo prężnie działającej grupie powstałej w grudniu 2002 roku przy Europejskiej Lidze Antyreumatycznej (EULAR– European League Against Rheumatism). EUSTAR (EULAR Scleroderma Trials and Research) to grupa ds. Badań Klinicznych i Naukowych Twardziny Układowej. Jej zadaniem jest rozbudzić świadomość istnienia tej choroby, promować wiedzę na jej temat oraz wspierać badania nad nią. Mimo ogromnego postępu w wyjaśnianiu patomechanizmu choroby i pojawienia się zupełnie nowych możliwości terapeutycznych skuteczność terapii sklerodermii nadal jest ograniczona. Obecnie w leczeniu twardziny układowej stosuje się ogólną zasadę „leczenia narządowo-swoistego”. W zależności od obrazu klinicznego dostosowuje się rodzaj i dawki leków. Wydaje się, że wyniki terapii są w dużej mierze zależne od etapu choroby, w której rozpoczyna się stosowanie leków. Jednak gdy uwzględnimy zmienność przebiegu choroby i jej obrazu klinicznego, okazuje się, że ustalenie terapii jest naprawdę niełatwym zadaniem. ( KiB) Przejrzano 850 razy Bardzo wczesne rozpoznanie twardziny układowej może mieć kluczowe znaczenie w praktyce klinicznej. W związku z tym obecnie priorytetowym zadaniem grupy EUSTAR jest zdefiniowanie bardzo wczesnego rozpoznania twardziny układowej. W pierwszym etapie na podstawie opinii lekarzy ekspertów wielu europejskich ośrodków przy użyciu metody DELPHI ustalono wstępne kryteria wczesnego rozpozania twardziny układowej (tabela[office4] ). Kolejne zadanie podjęte przez EUSTAR to ustalenie specyficzności i czułości tych kryteriów, w tym celu zaprojektowano badanie prospektywne o nazwie VEDOSS (very early diagnosis of systemic sclerosis), być może uzyskane dane pozwolą udoskonalić kryteria diagnostyczne bardzo wczesnej twardziny układowej. W tym artykule opisano szczegółowo kilka kluczowych objawów „ostrzegawczych”, które mogą być zwiastunem twardziny układowej. Wystąpienie poniższych objawów może ukierunkować zbieranie wywiadu u chorego, co następnie będzie miało wpływ na proces diagnostyczny. Ważne jest również to, by określonych pacjentów skierować w odpowiednim czasie do ośrodków referenyjnych mających doświadczenie w leczeniu twardziny układowej. ( KiB) Przejrzano 850 razy Objaw Raynauda jako wczesny objaw uszkodzenia układu krążenia Objaw Raynauda jest najczęstszym pierwszym symptomem twardziny układowej. Występuje u około 95%–99% chorych w wyniku upośledzenia mikrokrążenia. Może wyprzedzać na wiele lat pojawienie się kolejnych objawów (tak zwykle dzieje się w przypadku twardziny układowej ograniczonej) lub może wystąpić jednoczasowo, rzadko nieco później od pojawienia się zmian skórnych (np. w twardzinie układowej uogólnionej). Objaw Raynauda polega na napadowej, nadmiernej reakcji spastycznej naczyń obwodowych pod wpływem bodźców, takich jak stres lub zimno. Klinicznie objawia się to charakterystyczną, dobrze odgraniczoną zmianą zabarwienia skóry obwodowych obszarów ciała, zwykle palców rąk, stóp, czubka nosa, uszu lub języka. Zazwyczaj obserwuje się trzy fazy objawu Raynauda: 1. fazę białą (związaną ze skurczem naczyń obwodowych); 2. fazę niebieską (sine zabarwienie skóry powstaje na skutek niedotlenienia tkanek); 3. fazę czerwoną (przekrwienie w wyniku reaktywnego nadmiernego rozszerzenia obwodowych naczyń krwionośnych). Po napadzie występują charakterystyczne dolegliwości o charakterze bólu lub parestezji (drętwienie, mrowienia, zaburzenia czucia). Rozpoznanie objawu Raynauda stawia się na podstawie wywiadu, w którym wypytuje się pacjenta o charakterystyczne cechy jego dolegliwości (tab.[office5] ). Nie jest konieczna obiektywna ocena lekarza lub innych osób (w tym np. wykonanie próby prowokacyjnej). Występowanie objawu Raynauda dotyczy około 10% zdrowych osób, najczęściej są to osoby młode, płci żeńskiej. W codziennej praktyce odróżnienie objawu u zdrowych osób (pierwotny objaw Raynauda, czyli choroba Raynauda) oraz objawu, który jest związany z jakimś poważnym schorzeniem (objaw wtórny, czyli zespół Raynauda) jest bardzo trudnym zadaniem. Ponadto objaw Raynauda może towarzyszyć wielu różnym schorzeniom, w tym również wielu różnym układowym chorobom tkanki łącznej (np. zapalenie wielomięśniowe, zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów i inne). Objaw Raynauda może sugerować rozpoznanie wczesnej twardziny układowej, gdy: a) występuje u osób w wieku średnim lub późnym, b) obserwuje się częste, trwające długo ataki (pow. 20 min), sprowokowane nawet niewielkimi bodźcami, c) stwierdza się obecność niegojących się ran lub charakterystycznych zwapnień, które niekiedy są wyczuwalne pod skórą lub mają łączność z owrzodzeniami Obrzęk palców jako wczesny objaw zmian skórnych Wielu pacjentów z rozpoznaniem twardziny jako jeden z pierwszych objawów swojej choroby podaje obrzęk rąk, często obrazowo określając to zjawisko jako uczucie „za ciasnej skóry”. Obrzęk rąk w twardzinie układowej występuje w pierwszym etapie zmian skórnych i jest związany z naciekami komórek zapalnych. W kolejnym etapie powstaje sklerodaktylia. Obrzęk rąk może być również kojarzony przez lekarzy z objawami niewydolności krążenia lub obrzęku limfatycznego. Schorzenia te są dość powszechne, dlatego warto to uwzględnić w diagnostyce różnicowej, dokładnie ocenić zakres obrzęków i ich charakter. Obrzęk palców i rąk wiąże się również z trudnością w zginaniu palców czy wykonywaniu określonych czynności, może także wystąpić sztywność poranna, która zwykle świadczy o toczącym się procesie zapalnym w zakresie stawów. Sztywność poranna może być także objawem reumatoidalnego zapalenia stawów. Dysfunkcja zwierzacza przełyku jako wczesny objaw zajęcia układu pokarmowego Zaburzenia funkcji zwieracza przełyku w przebiegu twardziny układowej występują wcześnie. Zwykle są one przyczyną takich dolegliwości, jak zgaga, puste odbijania, uczucie wczesnej sytości. W późniejszym okresie pojawiają się trudnści przy przełykaniu pokarmów. Niekiedy mimo zaburzeń funkcji przełyku pacjenci nie zgłaszają dolegliwości. Pomocne mogą być wówczas badania diagnostyczne, takie jak badanie z kontrastem, manometria, gastroskopia, scyntygrafia przełyku, jednakże nie zawsze lekarz w ambulatorium ma możliwość przeprowadzenia takich badań. Należy podkreślić, że u osób z objawem Raynauda, zwłaszcza stosunkowo młodych, dolegliwości związane z dysfunkcją zwieracza przełyku powinny być dodatkowym sygnałem ostrzegawczym. Duszność, zmęczenie, obniżenie tolerancji wysiłku jako wczesne objawy uszkodzenia płuc i/lub serca Objawy takie mogą być związane z różnymi chorobami, zarówno reumatologicznymi, jak i dotyczącymi wyłącznie układu oddechowego czy układu krążenia. Oczywiście są to dolegliwości bardzo niespecyficzne. Niezwykle ważne jest jednak, aby w trakcie rozmowy z chorym zwrócić na nie szczególną uwagę, zwłaszcza jeżeli wcześniej chory podawał inne typowe objawy „ostrzegawcze”. Duszność, zmęczenie, obniżenie tolerancji wysiłku wskazują na możliwość uszkodzenia serca i/lub płuc w przebiegu twardziny układowej. Chory, u którego występują takie objawy, wymaga pilnej hospitalizacji w ośrodku referencyjnym zajmującym się leczeniem twardziny układowej, ewentualnego dokończenia procesu diagnostycznego i szybkiego wdrożenia odpowiedniej terapii. Zajęcie płuc. Choroba śródmiąższowa płuc jest jedną z głównych przyczyn zgonów w twardzinie układowej. Zwykle zmiany płucne rozwijają się podstępnie, powodując niespecyficzne objawy, takie jak duszność, suchy kaszel, wdechowe trzeszczenia u podstawy płuc. Podstawowe znaczenie w diagnostyce zmian śródmiąższowych mają badania dodatkowe, zwłaszcza badania czynnościowe układu oddechowego (spirometria, pojemność dyfuzyjna dla tlenku węgla), a także test 6-minutowego marszu z oceną spadku saturacji po wysiłku oraz tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości (HRCT). Wykrycie choroby śródmiąższowej płuc na wczesnym etapie ma kluczowe znaczenie w praktyce klinicznej. Lekiem z wyboru w leczeniu włóknienia płuc jest cyklofosfamid, który ma udowodnione działanie terapeutyczne. Celem leczenia jest zatrzymanie lub spowolnienie progresji choroby. Inne leki stosowane w leczeniu włóknienia płuc to azatiopryna, mykofenolan mofetylu, glikokortykoidy. Szczególnie ważne jest, by intensywne i skuteczne leczenie wdrożyć u osób o ciężkim przebiegu choroby śródmiąższowej płuc na odpowiednim etapie choroby. Zmiany płucne mogą prowadzić do powstania wtórnego nadciśnienia płucnego, co ma bardzo niekorzystny wpływ na czas przeżycia. Zajęcie serca. Najpoważniejszym następstwem twardziny układowej w odniesieniu do zaburzeń pracy serca jest nadciśnienie płucne (NP). Szacuje się, że nadciśnienie płucne występuje u około 8–12% chorych z rozpoznaniem twardziny układowej. Etiologia tej choroby jest złożona, najczęściej rozpoznaje się tętnicze nadciśnienie płucne związane z patologiczną przebudową tętniczek płucnych. W twardzinie układowej NP może mieć także inną etiologię i powstać np. na skutek zmian śródmiąższowych płuc lub choroby zatorowo-zakrzepowej. NP ma bardzo niekorzystny wpływ na rokowanie u osób z tym rozpoznaniem oraz z twardziną układową 3-letni czas przeżycia wynosi około 50%. W ostatnim czasie dokonał się ogromny postęp w leczeniu tętniczego nadciśnienia płucnego, udowodniono skuteczność leków trzech grup: pochodnych prostaglandyn, inhibitorów fosfodiesterazy 5, inhibitorów endoteliny. Jednak odpowiedź na leczenie u pacjentów z rozpoznaniem twardziny układowej jest duża gorsza niż w przypadku innych układowych chorób tkanki łącznej, np. tocznia rumieniowatego układowego czy idiopatycznego tętniczego nadciśnienia płucnego. Ze względu na agresywny przebieg NP u osób z twardziną układową w tej grupie kluczowe znaczenie ma wczesne wykrycie choroby oraz wdrożenie intensywnego leczenia, np. terapii skojarzonej. Objawy, które mogą wskazywać na współwystępowanie NP, to: duszność, bóle w klatce piersiowej, osłabienie, omdlenia, w badaniu fizykalnym wzmożona akcentacja II tonu serca czy nieprawidłowości w badaniu EKG. Echokardiografia jest standardowym badaniem przesiewowym w diagnostyce nadciśnienia płucnego. Obliczenia ciśnienia w tętnicy płucnej dokonuje się w sposób pośredni, a uzyskany wynik może odbiegać od wartości ciśnienia uzyskanego w bezpośrednim badaniu inwazyjnym. Dlatego bardzo istotne w echokardiografii serca przy podejrzeniu nadciśnienia płucnego jest doświadczenie osoby wykonującej badanie. W Polsce pacjenci z rozpoznaniem nadciśnienia płucnego otrzymują leki w ramach programu terapeutycznego. Program jest realizowany w wybranych ośrodkach kardiologicznych. Gdy wynik badania echokardiograficznego jest nieprawidłowy i sugeruje nadciśnienie płucne, wówczas chorego należy skierować na badania inwazyjne do odpowiedniego ośrodka w danym regionie. Przykładowo na Dolnym Śląsku leczeniem tętniczego nadciśnienia płucnego zajmuje się Oddział Kardiologiczny w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym przy ulicy Kamieńskiego we Wrocławiu. Nadciśnienie tętnicze jako wczesny objaw uszkodzenia nerek U pacjentów z twardziną układową może dojść do uszkodzenia nerek. Niekiedy proces ten ma bardzo krótki i ciężki przebieg w postaci kryzy nerkowej, co w konsekwencji może prowadzić do niewydolności nerek. U każdego pacjenta z podejrzeniem twardziny układowej należy kontrolować ciśnienie krwi. W razie podwyższonych wartości podstawą leczenia są leki z grupy inhibitorów konweratazy angiotensyny, które są stosowane w prewencji oraz leczeniu dysfunkcji nerek w przebiegu twardziny układowej. Badania diagnostyczne Niestety, obecnie nie dysponujemy żadnymi badaniami, które w sposób jednoznaczny wskazywałyby na rozpoznanie twardziny układowej. Istnieje jednak kilka badań, które są bardzo pomocne w postawieniu diagnozy. Kapilaroskopia wału paznokciowego Kapilaroskopia to prosta i tania metoda polegająca na ocenie drobnych naczyń krwionośnych najczęściej w obszarze wału paznokciowego. W tym miejscu po nałożeniu cienkiej warstwy olejku immersyjnego możliwa jest ocena kształtu pętli, ponieważ tu kapilary naczyniowe układają się równolegle do płytki paznokciowej. Badanie wykonuje się przy użyciu mikroskopu stereoskopowego oraz zewnętrznego źródła światła lub ewentualnie oftalmoskopu czy wideomikroskopu. Kapilaroskopia wału paznokciowego ma szczególne zastosowanie w diagnostyce i różnicowaniu pierwotnego i wtórnego objawu Raynauda. W przebiegu twardziny układowej zmiany naczyniowe występują jako wczesny objaw choroby. Podstawowe nieprawidłowości to poszerzenie kapilar naczyniowych i występowanie tzw. megakapilar oraz zanik pętli z powstaniem stref awaskularnych. Zmiany naczyniowe widoczne w kapilaroskopii obecne są także w innych miejscach skóry (teleangiektazje) oraz narządach wewnętrznych. Zmiany naczyniowe są podstawową przyczyną dysfunkcji narządów wewnętrznych zwłaszcza na wczesnym etapie choroby. Badania laboratoryjne W diagnostyce twardziny układowej wyniki poniższych badań laboratoryjnych mogą mieć kluczowe znaczenie w diagnostyce i ustaleniu terapii: oznaczanie przeciwciał ANA (przeciwciała ANA są obecne u 95% chorych z twardziną układową; ich obecność stwierdza się również w wielu innych schorzeniach, a także u zdrowych osób); oznaczenie przeciwciał specyficznych (przeciwciała przeciwko antytopoizomerazie 1 (scl70) oraz przeciwciała antycentromerowe); stężenie kreatyniny oraz badanie ogólne moczu (mogą wskazywać na uszkodzenie nerek); OB, CRP (podwyższone wartości wskazują na agresywny przebieg choroby); C3,C4 (obniżone wartości wskazują na agresywny przebieg choroby). Proces diagnostyczny W procesie diagnostycznym bardzo wczesnej twardziny układowej można wyróżnić trzy etapy. Krok pierwszy polega na uzyskaniu informacji od pacjenta oraz przeprowadzeniu badania fizykalnego, w tym przede wszystkim zwróceniu uwagi na objaw Raynaud oraz obrzęk rąk, palców, a także inne powyżej wspomniane nieprawidłowości. Krok drugi to skierowanie pacjenta na badania diagnostyczne. Kapilaroskopia jako metoda tania, prosta, bezinwazyjna i powtarzalna może być wykonana u każdego pacjenta z objawem Raynauda. Często konieczne są badania kontrolne w określonych przedziałach czasowych, ponieważ obserwowana progresja zmian naczyniowych może również świadczyć o postępie choroby. Ponadto wykonuje się badania laboratoryjne z uwzględnieniem testu na obecność przeciwciał ANA oraz przeciwciał specyficznych. Krok trzeci obejmuje szczegółową diagnostykę narządową, w tym: badania czynnościowe płuc, echokardiografia, tomografia komputerowa, manometria przełyku i inne. W zależności od zaawansowania zmian narządowych należy indywidualnie ustalić leczenie u pacjenta. Podsumowanie Rozpoznanie wczesnej twardziny układowej ma na celu uchwycenie etapu choroby przed powstaniem nieodwracalnych zmian narządowych. Zajęcie płuc i serca w przebiegu twardziny układowej ma najistotniejszy wpływ na rokowanie. Objawy, których wystąpienie wiąże się z wysokim ryzykiem rozpoznania twardziny układowej, to: objaw Raynauda, obrzęk palców, owrzodzenia placów, zwapnienia, obecność przeciwciał ACA i scl70, nieprawidłowy obraz kapilaroskopowy, teleangiektazje, dysfunkcja przełyku, obraz mlecznej szyby w badaniu HRCT. Dr n. med. Ewa MORGIEL Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych UM we Wrocławiu „Przegląd Reumatologiczny” 2010, nr 2 (31), s. 3-5.

Zespół Ehlersa i Danlosa (ZED) to grupa chorób spowodowanych nieprawidłową budową podstawowych składników tkanki łącznej i zaburzeniami metabolicznymi w jej obrębie. Tkanka łączna jest głównym składnikiem budowy układu ruchu - kości, chrząstek stawowych, ścięgien, więzadeł i krążków międzykręgowych. Tkanka ta
Witam, Tak zwane choroby tkanki łącznej stanowią ogromną grupę. Są wskazaniem do opieki reumatologicznej. Zatem przyjaciółka powinna zgłosić się do reumatologa. Dopiero on, po przeprowadzeniu właściwej diagnostyki, wdroży odpowiednie postępowanie. Leczenie bez badania, na podstawie skąpych informacji jest postępowaniem niewłaściwym, a wręcz może być szkodliwe dla pacjenta. Ponadto na portalach internetowych nie wolno w świetle polskiego prawa pisać o konkretnych lekach. Pozdrawiam Redakcja to zespół doświadczonych i zaangażowanych osób, z których wielu to eksperci z dziedziny medycyny, dla których dbałość o zdrowie to priorytet.

Rumień guzowaty należy do chorób tkanki łącznej i charakteryzuje się obecnością zapalnych zmian guzowatych w tkance podskórnej, które obserwowane są najczęściej na przedniej powierzchni goleni. Rumień znacznie częściej pojawia się u kobiet, wyjątkowo zmiany występują u mężczyzn (tylko około 10 proc. przypadków dotyczy

Forum Chorób › Mieszana choroba tkanki łącznej i zespoły nakładania - komentarze artykułu Małgorzata | 2011-04-13 12:02 Podejrzewa to u siebie. Ma to podłoże genetyczne (dziadek, mama, siostra - u każdego nieco inaczej - u mnie najgorzej). W związku z tym nie wiem, do jakiego specjalisty się udać (dermatologa, alergologa czy reumatologa), bo każdy miałby coś do powiedzenia. Mam podwyższony poziom granylocytów kwasochłonnych (wyszło przypadkiem w poszerzonych badaniach krwi) a to wskazuje na alergię - z objawów klinicznych - swędzące pęcherzyki na dłoniach lub stopach. Poza tym objaw Raynouda, bolące i słabe mięśnie, rumień na skórze, nieraz rumień z obrzękiem, piekące oczy, małe kropeczki na skórze w okolicy linii usta - nos, świąd skóry, bóle narządów, objawy grypopodobne (bóle główy, gorączka, senność), ściskanie w klatce piersiowej. Z początku myślałam, że to toczeń ale z powyższego widać, że to zespół objawów kolagenozy. Do jakiego specjalisty sie udać? Kasienka1985 | 2011-07-18 14:44 Już prawie rok temu, pojawiły się dziwne objawy tzn. od sierpnia 2010 r mam utrzymujący się rumień na po prostu czerwona, a we wrześniu dodatkowo pojawiły się czerwone grzbiety na obu dłoniach. Po pierwszej wizycie u lekarza diagnoza jaka została postawiona to był trądzik różowaty, przez 6 miesiecy leczono mnie na w/w chorobę, lecz bez skutku. Nadmienię, iż nie zrobiono mi żadnych badań. Stosowane leczenie bardzo drogimi specyfikami nie pomogło. W lutym po kolejnej wizycie już u 3 lekarza skierowano mnie na leczenie szpitalne z podejrzeniem tocznia. Innych dolegliwości i objawów nie miałam. Z wyników również wszystko było tygodniowym leczeniu w szpitalu wypisano mnie bez żadnego rezultatu, tym razem z podejrzeniem boreliozy. Po miesiącu znów trafiłam do szpitala tym razem z negatywną oceną w stosunku do boreliozy. Jednak pojawiła się kolejna diagnoza, a mianowicie że jest to reumatoidalne zapalenie stawów. Po kolejnej serii badań z których nic nie wynikało, gdyż wszystko było w normie skierowano mnie na oddział reumatologii. Tam z kolei zrobiono mi kolejne wyniki obecność przeciwciał ANA, które wykonano metodą fluorescencji, gdzie badanie wykazało ich homogenny odczyn. Po 4 dniach w szpitalu wypisano mnie ze skierowaniem ponownie na dermatologie. Jednak tam nie przyjęto mnie po raz kolejne ze względu na ogólny dobry stan zdrowia. Końcowa diagnoza była taka są to tak zwane zespoły nakładania, czyli zbiór kilku chorób dermatologicznych w odniesieniu do chorób tkanki łącznej. Żadne leczenie nie zostało włączone, jedyne co to czekać na dodatkowe objawy które być może się pojawią w ciągu 2, 5, 10 lat. Mam nadal czerwoną twarz oraz dłonie..mija rok, a ja nie wiem gdzie szukać pomocy. Anonim | 2011-08-23 18:52 Wspołczuje:( Mieszaniec | 2011-09-18 21:48 Mam rozpoznana MCTD ale rozpoznanie trwalo ok 5 lat ,u ciebie dopiero sie cos wykluwa .Powodzenia musisz byc cierpliwa i z uporem maniaka szukac dobrego! reumatologa. Mieszaniec | 2011-09-18 22:00 Co do tych wszystkich artykolow to one sa wszystkie podobne ,natomiast z doswiadczenia wiem ze rozpoznanie nigdy nie jest mialem podwyzszone ob i temperature to ana byly ana byly wysokie to reszta w bole stawow,czasami klopoty z przelykaniem,ogolne oslabienie gdy nie wiadomo od czego dostalem wysiekowe zapalenie osierdzia to zebrano to wszystko do kopy ,dalsze badania itd... Elżbieta | 2011-10-20 15:34 Droga Małgorzato ja choruj już 10 były trudne do lekarzem prowadzącym jest diagnoza Reynolda ,Sklerodermia,Choroba układowa tkanki łącznej,Sjogrena a teraz doszedł Toczeń to zespół nakładania się mi wyniki na ciała przeciw jądrowe i wyszły złe .Polecam wybrać się do się lecze w Klinice we Wrocławiu na oddziale się do poradni reumatologicznej .Dużo wytrwałości życzę w zdiagnozowaniu choroby bo to trochę załamuj się. Katarzynka | 2012-01-11 21:30 Witam, u mnie podejrzewaja nie zróżnicowaną chorobę tkanki łacznej, mam 36 lat i zawsze byłam radosna babką, teraz boli mnie w klatce piersiowej, ze trudno mi oddychać, zbiera mi się płyn w osierdziu i płucach, sterydy pomogły na chwilę, biorę je od sierpnia 2011r i przy każdej próbie zmiejszenia dawki złe samopoczucie koniec stycznia jadę do akademi do gdańska, poleżeć sobie, w sierpniu wyniki nie wskazywały na ta chorobę, natomiast te w pazdzierniku juz trochę tak. Szukam jakiegoś forum gdzie mogłabym porozmawiać na temat tej Julia | 2012-01-13 22:20 Witam, Wykryto u mnie *Mieszana choroba tkanki łącznej*, długo to trwało ponieważ leczyli mnie na RZS a teraz ta diagnoza.....jestem załamana, czy ktoś na to choruje od dłuższego czasy?, do czego prowadzi ta choroba?, czy to prawda, że 80% ludzi przeżywa 10 lat.....ja jestem jeszcze młoda mam małe dziecko....bardzo się boję......proszę o opisanie swoich doświadczeń z tą chorobą......czy może nie jet to jeszcze wyrok i można żyć normalnie???? | 2012-03-02 18:22 Witam ! Chciałabym pocieszyć też początkowo leczono na RZS a na tocznia układowego leczę się już 20 dzięki Bogu droga Julio nie martw się. Aleksandra | 2012-05-17 02:28 Mam 60 lat i od7 choruje na dziwne kolagenozy...Byłam wszędzie najlepszych w Warszawie specjalistow i6razy w zdiagnozowano toczeń,potem zespol Soigrena , zespół antyfosfolipidowy,astme,a ostatnio niezróżnicowaną kolagenozę tkanki zgodzilam sie na rok arahinę i obecne objawy to obustronna neuralgia nerwu trójdzielnego,przewlekłe na twarzy ,.Czy jest ktoś kto ma podobne mi żyć z neuralgią ,bo ten ból jest okrutny, a nie da się leczyć,bo wynika z biorę 40 prochów dziennie i nic...W/g lekarzy siedze na bombie zegarowej,która w kazdej chwili....Ale żyję ....Może ktos ma podobne problemy.. Zapalenie tkanki łącznej pojawia się wtedy, gdy bakterie (najczęściej paciorkowce i gronkowce) przedostają się do skóry poprzez jej pęknięcia. W takiej sytuacji częstość występowania poważniejszej infekcji Staphylococcus (zwanej opornym na metycylinę Staphylococcus aureus) znacznie wzrasta. Chociaż zapalenie tkanki łącznej
Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść data publikacji: 21:05, data aktualizacji: 21:57 Konsultacja merytoryczna: Lek. Beata Wańczyk-Dręczewska ten tekst przeczytasz w 4 minuty Twardzina układowa (in. sklerodermia, SSC) to przewlekła choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunologicznym. Choroba atakuje skórę, narządy wewnętrzne oraz naczynia krwionośne. Sklerodermia powoduje włóknienie skóry i narządów wewnętrznych, co w efekcie prowadzi do ich uszkodzenia. Sprawdź, jakie są przyczyny i objawy twardziny układowej. Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Twardzina układowa – charakterystyka Twardzina układowa – przyczyny Twardzina układowa – objawy Twardzina układowa – twardzina miejscowa Twardzina układowa – rodzaje Twardzina układowa – leczenie Twardzina układowa – charakterystyka Twardzina układowa (ang. systemic sclerosis, skrót SSc) jest jedną z chorób autoimmunologicznych, która dotyka komórki tkanki łącznej. To rzadka, przewlekła choroba o niejednostajnym przebiegu. Charakteryzuje ją postępujące włóknienie skóry, naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych: nerek, płuc, serca, przewodu pokarmowego. Spada dopływ krwi do tkanek narządów, co uszkadza ich strukturę i zaburza funkcjonowanie. Szacuje się, że zachorowalność w ciągu roku na świecie wynosi między 4-12 osób na milion. W Polsce choruje około 10 tysięcy osób. Częściej twardzina układowa dotyka kobiet niż mężczyzn. Ponad 80% chorych to kobiety. Najwięcej zachorowań występuje między 30 a 50 rokiem życia. Są przypadki zachorowań również u dzieci. Twardzina układowa – przyczyny Przyczyny twardziny układowej są wciąż jeszcze nie do końca zbadane. Niektóre badania wskazują na podłoże: genetyczne, autoimmunologiczne oraz hormonalne. Sugerują, że choroba częściej rozwija się u osób, które w rodzinie mają przypadki zachorowań na choroby autoimmunologiczne oraz hormonalne. Inne badania wykazują możliwy wpływ czynników zewnętrznych, szczególnie substancji szkodliwych. Wśród nich wymienia się: benzen, ksylen, chlorek winylu, silikon, toluen, krzem. Twardzina układowa – objawy Sklerodermia charakteryzuje się pogrubieniem, utwardzeniem skóry. Kolejnym etapem jest utrata elastyczności, co prowadzi do zwłóknień. Ten sam proces dotyka narządy wewnętrzne i naczynia krwionośne. Uszkodzone naczynia nie spełniają swej funkcji, bo nie są w stanie doprowadzić odpowiedniej ilość krwi do narządów. W efekcie narządy zostają uszkodzone, zarówno przez proces włóknienia, bliznowacenia oraz na skutek spadku dopływu krwi. Choremu towarzyszą silne dolegliwości bólowe stawów i mięśni, szczególnie rąk i stawów kolanowych. Pojawiają się też inne dolegliwości, w zależności, które narządy wewnętrzne zostały zaatakowane przez twardzinę układową. Twardzina układowa – twardzina miejscowa Sklerodermia może przybierać różne formy, od lekkiej do ciężkiej, w zależności od miejsca występowania. I tak twardzina miejscowa charakteryzuje się tym, że zmiany dotykają głównie skóry i tkanek najbliżej położonych (czyli tkanki tłuszczowej, mięśniowej, rzadziej kostnej). W zależności od głębokości bliznowaciejących zmian mogą wystąpić przykurcze w stawach. Typowym objawem twardziny miejscowej jest blizna na skórze głowy, która przypomina bliznę po cięciu szablą. Twardzina układowa – rodzaje Możemy wyróżnić dwie formy twardziny: postać ograniczoną i postać uogólnioną. Twardzina układowa ograniczona – choroba rozwija się powoli, ale nieustannie. Często pierwszym objawem choroby jest objaw Raynauda, czyli napadowy skurcz naczyń krwionośnych palców dłoni, wywoływany najczęściej przez zimno lub stres. Następnie dochodzi do powstania zmiany skórnych, stwardnienia tkanki łącznej, skóry i tkanki podskórnej oraz tkanek głębokich. Ta postać twardziny nie dotyka narządów wewnętrznych. Chory odczuwa przykurcze i ból w stawach oraz osłabienie siły mięśniowej. Pacjent doskwiera niedokrwienie palców, zblednięcie skóry, drętwienie i uczucie mrowienia, a także ból. Objawy twardziny mogą być mylone z RZS, ale obie choroby mogą występować równocześnie. Po wielu latach w przebiegu tej postaci choroby mogą pojawić się problemy z przełykiem, nadciśnienie płucne albo marskość wątroby. Twardzina układowa uogólniona – ta postać ma bardziej intensywny i gwałtowny przebieg. Zmiany skórne rozwijają się szybko. Postać zaawansowana rozwija się w ciągu 3-6 lat. Zmiany skórne obejmują dłonie, ramiona, uda i tułów. Jednocześnie pacjent zauważa pojawienie się objaw Raynauda. Choroba atakuje też narządy wewnętrzne: płuca, serce, nerki i przewód pokarmowy. Twardzina układowa – leczenie Twardzina układowa jest chorobą nieuleczalną. Zmiany chorobowe są nieodwracalne. Leczenie twardziny układowej polega na złagodzeniu objawów choroby i zapobieganiu powikłań. Pacjent objęty jest leczeniem przez reumatologa. Choremu podaje się leki przeciwbólowe oraz leki hamujące rozwój twardziny układowej. Łagodzi się również objawy ze strony narządów wewnętrznych. Objawy Raynauda leczy się lekami rozszerzającymi naczynia krwionośne. W celu poprawy sprawności ruchowej zaleca się fizykoterapię i ćwiczenia. Chory musi również wyeliminować czynniki, które powodują skurcz naczyń (palenie tytoniu, zimno, stres). Treści z serwisu mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie. RZS choroby skóry choroby autoimmunologiczne alergiczne choroby skóry skóra dojrzała Twardzina układowa - choroba, która "zabiera twarz". Czym jest i jak wygląda jej diagnostyka? Twardzina układowa jest rzadką chorobą o podłożu autoimmunologicznym, na którą cierpi ok. 2,5 mln osób na całym świecie. Schorzenie 4 razy częściej pojawia się u... Marzną ci dłonie? To może być reumatyzm – Na dworze robiło się chłodniej i od razu siniały mi palce. To był początek choroby, ale o tym nie wiedziałam – wspomina Kamila. Diagnoza przyszła późno, bo... Edyta Kolasińska-Bazan Przełom w leczeniu grzybic układowych O leczeniu grzybic układowych i pracy nad nowymi lekami rozmawiamy z prof. Edwardem Borowskim, specjalistą w zakresie chemii leków i odkrywcą pierwszego w Polsce... Twardzina skóry Twardzina jest chorobą skóry, której głównym objawem jest jej miejscowe stwardnienie, poprzedzone obrzękiem. Jest to spowodowane nadmiernym gromadzeniem się... Matylda Mazur Ciąża w twardzinie układowej Czy przy twardzinie układowej zajście w ciążę jest bezpieczne? Lek. Grzegorz Rozumek Powikłania COVID-19. Organizm może atakować sam siebie. Skutkiem nawet martwica Zakażenie COVID-19 może sprawić, że organizm zaatakuje sam siebie - twierdzą naukowcy z Chicago. Skutkiem tego mogą być problemy reumatologiczne, wymagające... Monika Mikołajska Wskazówki dla osób uczulonych na roztocze Roztocze to niewidoczne gołym okiem pajęczaki, które dobrze rozmnażają się w wyższych temperaturach. Czynnikiem uczulającym są ich odchody, które unoszą się w... Co jest wskazaniem do zrobienia testów alergicznych? Testy alergiczne są wykonywane coraz częściej, co wynika z powodu przybywających osób, które cierpią z powodu alergii. Wyróżniamy kilka rodzajów badań... Grażyna Suchora Alergia - uczulające alergeny Nigdy dotąd nie mieliśmy problemu z alergią? To wcale nie znaczy, że te problem nas nie dotyczy. Być może nie dotyczy chwilowo – bo alergikiem można zostać w... Alergiczne choroby skóry Alergia to nabyta, zmieniona odczynowość na swoisty alergen. Chociaż predyspozycja do alergii często ma podłoże rodzinne, to nie dziedziczy się ani alergii na... Jadwiga Bogdaszewska-Czabanowska
badania naukowe nad rozwojem i leczeniem chorób tkanki łącznej działalność dydaktyczna dla studentów Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, lekarzy specjalistów oraz lekarzy specjalizujących się w dziedzinach reumatologii i chorób wewnętrznych w ramach staży oraz kursów organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego
Witam nie dawno zmarła moja mama chorowała od wielu lat na mieszaną chorobę tkanki łącznej, miała wadę serca *dziura w sercu*, astmę oraz zespół Raynauda. przyjmowała sterydy, po ciężkiej walce z chorobą odeszła, teraz pojawia się istotne moje pytanie czy ja mogę tę chorobę odziedziczyć i czy mam powód do zmartwień. Pozdrawiam i czekam na odpowiedź. 2014-11-21, 16:48Medicus92 ~ Strony: 1 wątkii odpowiedzi ostatni post
Organizacje pacjenckie, choroby tkanki łącznej Opublikowano: 27 sierpnia 2023 27 sierpnia 2023 Autor: Redakcja Jesteś na blogu prywatnej poradni lekarskiej.
wszystkie Ginekologia Ortopedia Neurologia Dietetyka więcej Kolagenoza a trudności w gojeniu ran Dzien dobry,jestem Kobieta w wieku 41 Lat moim pytaniem jest czy przy chorobie Kolagenoza(nie jest stwierdzona która z odmian) (zażywam od 2 Lat tabletki quenzyl i witamine D3 ) moge poddać sie operacji plastycznej piersi? lekarz chirurgii plastycznej który miałby... Wysokie płytki przy M35 Choruję przewlekle na M35. Biorę Metypred4mg. Od kilku mies żle się czuję reumatolog twierdzi, że to nie od zlewne poty głowy, aż kapie ze mnie, nawet w nocy, czuję się wyniki leukocytoza 16 tys, PLT 617tys. Tak wysokich... Choroba tkanki łącznej i zapalenie naczyń skóry Mam dg choroba tk łacznej nakladajaca sie. Obecnie biore Azathiopryne mam stwierdzone leukocytoklastyczne zapalenie naczyń lat temu zajeta byla tylko jedna stopa, pozniej druga. Wyciszylo sie gdy ponad rok brałam Metypred. Obecnie sa przeciwskazania do brania Jak chronić oczy przy chorobie układu tkanki łącznej? Mam nadwrażliwość na słońce przez chorobę ukl. Tkanki łącznej (prawdopodobnie toczeń).. chciałabym chronić oczy ponieważ muszę je mruzyc, poza tym trochę bolą i lzawia. Jak to zrobić? Dodam ze noszę korekcyjne okulary - wada nie jest wina tocznia. Choroba tkanki łącznej i złe samopoczucie Od8 latMam Dg Chorobe TkankiŁacznej Nakladajaca Mialam Usowane Guzki Reumatoidalne Zbadan Analitycznych Nic Konkretnego Nie Wychodzi Plt630tys AnemiaLeuk16tys Obecnie CzujeSieKiepsko RanoDlonie MamPopychniete Wszystko MiLeci Zrak Na Rzruch Potrzebuje Ok40minOdKilku DniBoli Mnie Maly Staw Wpaliczku Jest Obrzekniety Biore Odkilku Mies... Przewlekła leukopenia i mieszana choroba tkanki łącznej Witam! Od prawie 10 lat leczę się na mieszaną chorobę tkanki łącznej. Przez cały ten okres jestem na sterydoterapi, próbowano również Metotreksat, Quensyl... Moje leukocyty są strasznie niskie- 2,2tys/ul. Co zrobić aby wyjść z ciągnącej się leukopeni? Od stycznia mam... Przeciwciała ANA a ryzyko chorób nowotworowych Przeciwciała ANA 1:640 jąderkowe 1:320 ziarniste (norma lab. 1:160 graniczne 1:320 dodatnie), ujemny panel ENA. Moja mama chorowała i zmarła na toczeń/MCTD, toczeń występował też wcześniej w jej rodzinie. Sam nie mam żadnych objawów, krew, rtg klatki, usg... Przeciwciała ANA2 a leczenie sanatoryjne Witam,proszę mi powiedzieć,dlaczego wystąpienie p/ciał p/jądrowych/ /ANA2 w typie swiecenia ziarnistym i mianie160 wyklucza leczenie sanatoryjne,taką dostałam odpowiedź od lekarza reumatologa a w szpitalu korzystałam z DKF-u i poważaniem Maria
Układowe choroby tkanki łącznej (CTD, connective tissue diseases) stanowią zróżnico-waną grupę chorób o wspólnym autoimmu-nologicznym podłożu powodującym dysfunk-cję tkanki łącznej. Charakteryzują się syntezą przeciwciał skierowanych przeciw antygenom znajdującym się na własnych komórkach, co ten tekst przeczytasz w 4 minuty Mieszana choroba tkanki łącznej (zespół Sharpa), jest to zespół chorobowy łączący w sobie cechy kliniczne tocznia rumieniowatego, twardziny i polymyositis, którego markerem jest przeciwciało przeciw rybonukleoproteinie jądrowej (U1RNP). Częstość występowania tej dolegliwości nie jest znana i zależy od populacji. Mazur Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Czym jest mieszana choroba tkanki łącznej? Skąd bierze się mieszana choroba tkanki łącznej? Mieszana choroba tkanki łącznej - objawy Diagnostyka mieszanej choroby tkanki łącznej Mieszana choroba tkanki łącznej - leczenie Czym jest mieszana choroba tkanki łącznej? Mieszana choroba tkanki łącznej to dolegliwość (zespół Sharpa), na którą składają się symptomy kilku dolegliwości układowych tkanki łącznej, między innymi: twardziny układowej, reumatoidalnego zapalenia stawów, tocznia rumieniowatego układowego oraz zapalenia wielomięśniowego lub skórno-mięśniowego. Częstość występowania tego schorzenia nie jest znana, prawdopodobnie jest różna w zależności od populacji. Brak ujednoliconych kryteriów diagnostycznych utrudnia badania epidemiologiczne. Mieszana choroba tkanki łącznej występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, częściej dotyczy płci żeńskiej (między 15. a 25. rokiem życia). Ważne: ze względu na to, że mieszana choroba tkanki łącznej zawiera w sobie objawy kilku schorzeń - specjaliści spierają się czy jest to odrębna choroba czy może początkowa faza rozwoju określonych dolegliwości układowych. Skąd bierze się mieszana choroba tkanki łącznej? Niestety, przyczyny tej dolegliwości nie zostały do końca określone. Istnieją jednak pewne podejrzenia, że mieszana choroba tkanki łącznej jest dolegliwością autoimmunologiczną, w której komórki układu odpornościowego uderzają we własny organizm. Oprócz tego niektórzy badacze podejrzewają, że schorzenie to może mieć podłoże genetyczne (przemawia za tym rodzinne występowanie choroby). Mieszana choroba tkanki łącznej - objawy Zmiany chorobowe są umiejscowione głównie w obrębie twarzy i rąk. Głównymi elementami w obrazie klinicznym są: objaw Raynauda (blednięcie i sinienie palców u rąk lub stóp pojawiające się pod wpływem, np. niskiej temperatury), obrzęk lub stwardniały obrzęk palców rąk (nazywany palcami kiełbaskowatymi), owrzodzenie palców u rąk, guzki reumatyczne, maskowatość lub nieznaczne stwardnienie skóry twarzy (zmiany twardzinopodobne), rzadziej zmiany rumieniowe typu butterfly erythema (jak w SLE). Zmianom skórnym towarzyszą bóle stawowe i/lub mięśniowe (bardzo charakterystyczny jest zespół Jaccouda, czyli przerost w stawach międzypaliczkowych oraz odchylenie w stawach śródręczno-paliczkowych. Oprócz tego u pojedynczych chorych stwierdza się nadwrażliwość na światło. Ze zmian narządowych najczęściej obserwuje się osłabienie perystaltyki przełyku oraz zmiany płucne, natomiast nie występują zmiany nerkowe. Częstym objawem jest uogólnione powiększenie węzłów chłonnych oraz objawy ogólne w postaci: gorączki, zmęczenia i ogólnego osłabienia. Diagnostyka mieszanej choroby tkanki łącznej Charakterystyczne są uogólnione proliferacyjne zmiany naczyniowe (vasculopathia proliferativa) powodujące zwężenie światła małych tętniczek, natomiast nie stwierdza się wokółnaczyniowego włóknienia. W diagnostyce mieszanej choroby tkanki łącznej wykonuje się ogólne badania krwi. W badaniu morfologicznym krwi u części chorych stwierdza się leukopenię, charakterystyczna jest hipergammaglobulinemia, w przypadkach z objawami polymyositis enzymy mięśniowe mogą być podwyższone. Należy również wykonać badanie moczu oraz dobową zbiórkę moczu w celu określenia proteinurii (różnicowanie z SLE) oraz badania radiologiczne (płuca, kości, przełyk, rąk) i badanie kapilaroskopowe dla zróżnicowania z twardziną. W rzadkich przypadkach wykonuje się próby świetlne. Dla mieszanej choroby tkanki łącznej charakterystyczne jest wysokie miano przeciwciał przeciw U1RNP wykrywanych za pomocą różnych metod serologicznych (IIF, ELISA, hemaglutynacja) (ryc. M-15). Ponadto u niektórych pacjentów stwierdza się występowanie przeciwciał przeciwjądrowych o innej swoistości (Ro/SS-A, La/SSB), nawet bez objawów klinicznych zespołu suchości. U części pacjentów obecny jest w surowicy czynnik reumatoidalny. W badaniu immunopatologicznym wycinka ze skóry niezmienionej pobranego z okolicy odsłoniętej stwierdza się w części przypadków obecność złogów immunoglobulin na granicy skórno-naskórkowej (lupus band test) oraz ANA związane in vivo w naskórku. Mieszaną chorobę tkanki łącznej należy różnicować z: toczniem rumieniowatym układowym, twardzinopodobnym zapaleniem skórno-mięśniowym, twardziną układową. Mieszana choroba tkanki łącznej - leczenie W leczeniu mieszanej choroby tkanki łącznej wdrażana jest terapia dożylnymi lub doustnymi kortykosteroidami (enkorton 20-30 mg/d), która jest na ogół skuteczna. Na początku dawki leku są wysokie, a potem stopniowo zostają zmniejszone. Oprócz tego pacjentom zalecane są inne preparaty wspomagające leczenie. W przypadku bólu mięśni i stawów zaleca się niesteroidowe leki przeciwzapalne, które łagodzą ból. Natomiast, gdy dojdzie do zaburzeń w przełykaniu - dobre działanie mają inhibitory pompy protonowej. Pacjenci, którzy dodatkowo zmagają się z nadciśnieniem płucnym, powinni przyjmować preparaty naczyniowe. Jakie są rokowania w chorobie? Przebieg mieszanej choroby tkanki łącznej jest przewlekły, lecz u większości chorych nie dochodzi do ciężkich zmian narządowych. W części przypadków obserwuje się w ciągu wielu lat przejście w zdefiniowaną chorobę tkanki łącznej (SLE, twardzina układowa), a u niektórych pacjentów całkowite wyleczenie pozwalające na odstawienie leków. Mazur / Mazur RYC. M-13. Mieszana choroba tkanki łącznej. Zmiany twardzinopodobne w obrębie twarzy. Mazur / Mazur RYC. M-14. Mieszana choroba tkanki łącznej. Obrzęk palców rąk naśladujący twardzinę. Lit .: [1] Jabłońska S., Błaszczyk M.: Miopatie zapalne. [W:] Hausmanowa-Petrusewicz I. (red.): Choroby nerwowo- mięśniowe. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2005, 219-40. [2] Maddison P., Jabłońska S.: Overlap syndromes. [W:] Kater L., Baart de la Faille H. (red.): Multisystemic autoimmune diseases. Elsevier, Amsterdam 1995, 227-40. Źródło: A. Kaszuba, Z. Adamski: „Leksykon dermatologiczny”; Wydanie I, Wydawnictwo Czelej choroby skóry mieszana choroba tkanki łącznej Tkanka łączna Twardzina toczeń rumieniowaty objawy chorobowe Pulmonolog: zanieczyszczenia powietrza powodują uszkodzenia praktycznie wszystkich tkanek i narządów - Od dawna mówi się o wpływie smogu na układ oddechowy. Mówiliśmy też o wpływie na układ krążenia czy na układ endokrynny, ale szczególnie ważny problem to wpływ... Adrian Dąbek 10 faktów o tkance tłuszczowej Jego nadmiar to nie tylko problem estetyczny. Sprzyja zachorowaniu na cukrzycę, nowotwór, może prowadzić do niepłodności. Co musisz wiedzieć o tłuszczu, który... Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska COVID-19 może powodować utratę tkanki mózgowej Nawet łagodne przypadki COVID-19 mogą prowadzić do utraty tkanki mózgowej - wynika z badań przeprowadzonych z udziałem 782 ochotników. Wśród osób, które przebyły... Małgorzata Krajewska USG tkanek miękkich - diagnostyka, wskazania, przebieg Badanie USG to jedna z podstawowych metod obrazowania tkanek miękkich w celach diagnostycznych. Ultrasonografia pozwala na bezpieczne i bezbolesne uzyskanie... Marlena Kostyńska Trening na redukcję tkanki tłuszczowej Nienaganna sylwetka pozbawiona nadmiernego tłuszczu jest marzeniem każdego z nas. W celu uzyskania i utrzymania figury o niskiej zawartości tkanki tłuszczowej... Ćwiczenia na schudnięcie. Jak spalić tkankę tłuszczową i sobie nie zaszkodzić? Ćwiczenia na schudnięcie należy wykonywać z głową i łączyć z właściwą dietą. Tylko dobrze przemyślany plan treningowy pozwoli na skuteczne zrzucenie zbędnych... Marlena Kostyńska Tkanka tłuszczowa – niedomiar, nadmiar i spalanie Bywa, że we współczesnym świecie nie doceniamy w pełni różnych części naszego ciała. Zapominamy o nich za co dzień, nie myślimy o utrzymywaniu w dobrym zdrowiu,... Redukcja tkanki tłuszczowej. Dowiedz się, jakie ćwiczenia przyniosą najlepsze efekty? Często osoby pragnące zrzucić kilka kilogramów ograniczają się do samej diety. Choć oczywiście i to przynosi efekty, powszechnie jednak wiadomo, że redukowanie... Tkanka łączna Zbudowana z wielu komórek oddzielonych sporą ilością substancji międzykomórkowej (zwanej istotą międzykomórkową) tkanka łączna (łac. Textus connectivus), będąc... Czy tkanki z aborcji są sprzedawane? Amerykańska organizacja Planned Parenthood zajmująca się świadomym planowaniem rodzicielstwa, antykoncepcją oraz przeprowadzaniem aborcji, popadła w poważne... AG Zapalenie tkanki łącznej – objawy. Zaczerwienienie skóry po jednej stronie ciała i towarzyszące mu uczucie ciepła to klasyczne symptomy stanu zapalnego tkanki łącznej. Obszar rumienia stopniowo się powiększa, a ponadto pojawiają się: obrzęk, tkliwość i ból. Objawy zapalenia tkanki łącznej u dorosłych są często obecne na Choroby tkanki łącznej zaliczane są do chorób o podłożu autoimmunologicznym. Zmiany powstają w wyniku rozwijających się stanów zapalnych w stawach, strukturach okołostawowych oraz kościach. W zależności od zaawansowania choroby, mogą dotyczyć kręgosłupa, stawów biodrowych, kolanowych, skokowych, stawu ramiennego, łokciowego, skokowego a także stawów międzypaliczkowych. W chorobach tkanki łącznej możemy zaobserwować objawy ogólne (mało specyficzne) oraz objawy narządowe. 1. Objawy ogólne chorób tkanki łącznej: spadek masy ciała;osłabienie;gorączka;nocne poty. 2. Objawy narządowe chorób tkanki łącznej w przypadku zajęcia: narządu ruchu – bóle i sztywność stawów, ograniczenie ruchomości, obrzęk i zaczerwienienie stawów, skóry oraz tkanki podskornej, guzki reumatoidalne;nerek – białkomocz, mocznica, niewydolność nerek;mięśnia sercowego – niewydolność naczyń, zawał serca, udar mózgu;płuc – wysięk w opłucnej;układu nerwowego – padaczka, zaburzenia psychiczne. Rozpoznanie chorób tkanki łącznej W celu rozpoznania chorób tkanki łącznej, oprócz badania lekarskiego i przeprowadzenia wywiadu chorobowego należy wykonać: badania laboratoryjne ( morfologia krwi, OB, RF, CRP, anty-CCP);badania obrazowe (tomografia komputerowa, ultrasonografia, RTG). Etiopatogeneza chorób tkanki łącznej Jednoznaczna klasyfikacja chorób tkanki łącznej jest trudna, nadal nie jest do końca poznana ich etiopatogeneza. American Rheumatological Association proponuje następujący podział: © adiruch / 123RF 1. Układowe choroby tkanki łącznej: reumatoidalne zapalenie stawów młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów toczeń rumieniowaty układowytwardzina układowazapalenie wielomięśniowe, zapalenie skórno-mięśniowe martwicze zapalenie naczyń i inne waskulopatie zespół Sjögrena zespoły nakładania 2. Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupazespół Reitera łuszczycowe zapalenie stawów zapalenie stawów towarzyszące przewlekłym zapalnym chorobom jelit 3. Choroba zwyrodnieniowa stawów 4. Zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniu bezpośrednie zakażenie stawówreaktywne zapalenie stawów 5. Choroby metaboliczne i gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą choroby stawów nowotwory zaburzenia nerwowo-naczyniowe choroby kości i chrząstek zmiany pozastawowe różne zaburzenia Leczenie chorób tkanki łącznej Leczenie farmakologiczne (niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe, steroidy);Fizjoterapia (fizykoterapia, kinezyterapia, masaż leczniczy);Aktywność fizyczna – w zależności od zaawansowania zmian, trening powinien być dobrany indywidualnie, aby nie obciążać za bardzo zmienionych chorobowo miejsc. Celem jest zachowanie właściwej funkcji stawów, zapobieganie sztywności oraz powstawaniu przykurczów w – ma na celu dostarczenie odpowiedniej ilości substancji odżywczych, niezbędnych do budowy oraz regeneracji struktur stawowych. W przypadku planowania leczenia żywieniowego w chorobach tkanki łącznej należy zwrócić uwagę nie tylko na odpowiednią podaż składników odżywczych odpowiedzialnych za budowę oraz regenerację struktur stawowych, ale również wziąć pod uwagę ryzyko rozwoju wielu powikłań, które często towarzyszą chorobom o podłożu autoimmunologicznym. Dietoterapię trzeba zaplanować tak, aby korzystnie wpływała na ogólny stan zdrowia i zapobiegała rozwojowi chorób ze strony układu sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca – utrudniają krążenie w naczyniach, a przez to dostarczanie substancji odżywczych, które są niezbędne do odbudowy i regeneracji struktur stawowych); niewydolności nerek, zmianom skórnym. Tłuste ryby (łosoś, halibut, makrela) Zapewniają odpowiednią podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3, poprzez odpowiednią zawartość EPA i DHA działają przeciwzapalnie, obniżając poziom PGE2, leukotrienu LTB4 oraz czynnika TNF – które są antagonistami procesu zapalnego. Zmniejszają ryzyko aterogenezy, w wyniku której dochodzi do pogrubienia ściany naczyń i powstawania blaszki miażdżycowej, działają również kardioprotekcyjnie. Kwasy omega-3 zawarte w tłustych rybach neutralizują w przemianach metabolicznych prozapalny kwas arachidonowy, dlatego zaleca się spożywać ryby przynajmniej 2-3 razy w tygodniu, ok. 150-200g; są źródłem jodu, wapnia i witaminy D, która zwiększa przyswajalność wapnia; zawierają dobrze przyswajalne, pełnowartościowe białko. Orzechy włoskie Oprócz kwasów n-3 zawierają także witaminę E, która ma właściwości przeciwapalne. © ALFREDO COSENTINO / 123RF Oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej lniany) Dzięki zawartości nie tylko omega-3, ale także kwasu oleinowego mogą mieć korzystny wpływ na funkcjonowanie i ruchomość stawów. Antyoksydanty (karotenoidy, witamina E, witamina C, selen, cynk) Mają zdolność do hamowania procesów powstawania reaktywnych form tlenu, które tworzą się w zmienionych chorobowo stawach. Karotenoidy Zawierają zeaksantyny oraz kryptoksantyny, które usuwają wolne rodniki nasilające powstawanie stanów zapalnych w obrębie tkanki łącznej, wpływają na opóźnianie starzenia się stawów, a także zapobiegają zwyrodnieniom. Doskonałym źródłem karotenoidów są warzywa i owoce. Należy jednak pamiętać, że ich wchłanianie zachodzi przy udziale tłuszczu, dlatego aby zwiększyć ich absorpcję warto do posiłku dodać np. olej roślinny lub siemię lniane, które zawiera także działającą przeciwzapalnie witaminę E. Kwas askorbinowy Występuje głównie w warzywach (marchew, brokuły, sałata, kapusta, , buraki, seler, warzywa strączkowe, kiełki) i owocach (czarna porzeczka, cytrusy, borówki, żurawina), najlepiej je spożywać w postaci surowej lub gotowanej al dente. Odpowiednia podaż witaminy C jest niezbędna w przypadku chorób tkanki łącznej, ponieważ bierze udział w procesie syntezy kolagenu. Flawonoidy Mają pozytywny wpływ na ściany naczyń włosowatych, wpływając na ich uszczelnienie poprzez hamowanie aktywności enzymów proteolitycznych, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia ich elastyczności oraz wzmocnienia tkanki łącznej w śródbłonku naczyń. Działają również przeciwzapalnie poprzez hamowanie przemian kwasu arachidonowego zapobiegając przy tym powstawaniu prozapalnych prostaglandyn. Flawonoidy możemy znaleźć w wielu roślinach: jasnota biała, skrzyp polny, miłorząb japoński, nawłoć pospolita, a także w owocach cytrusowych, warzywach (brokuły, papryka, pomidory), roślinach strączkowych, herbacie, czerwonym winie i yerba mate. Najbardziej znanym flawonoidem jest kwercetyna i jej glikozydy. Kwercetyna (cebula) i allicyna (czosnek) – mają właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze, działają żółciopędnie i przeciwmiażdżycowo, wpływają na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, ograniczają wytwarzanie powstających podczas stanu zapalnego tkanki łącznej prostaglandyn i leukotrienów. Zioła Bazylia, imbir, kurkuma, anyż, cząber, szałwia, mięta – wpływają pobudzająco na pracę przewodu pokarmowego, wspomagają trawienie i przemianę materii. W niewielkim stopniu mogą również działać przeciwobrzękowo. Żelatyna Badania pokazują, ze skuteczne w przypadku regeneracji stawów mogą być produkty zawierające żelatynę (galaretki owocowe, mięsne, rybne). Nabiał Mleko i produkty mleczne, chude sery i twarogi zawierają białko, które jest składnikiem budulcowym kości i stawów. Produkty pełnoziarniste (razowe) Zawierają więcej błonnika niż produkty pszenne, co wpływa korzystnie na wskaźnik stanu zapalnego (CRP). Warto włączyć do diety grube kasze, płatki zbożowe, pełnoziarniste makarony, pieczywo razowe, brązowy ryż i otręby. © Ronnarong Thanuthattaphong / 123RF Eliminowanie stanu zapalnego Choroby tkanki łącznej mają podłoże autoimmunologiczne, dlatego ważne jest powiązanie diety z wytwarzaniem czynników prozapalnych i wyeliminowanie lub ograniczenie żywności zawierającej związki prowokujące do zwiększonego wytwarzania cytokin prozapalnych. Istnieją zatem również produkty, które należy ograniczyć u osób cierpiących na choroby tkanki łącznej: Jednym ze związków, które przyczyniają się do rozwoju stanu zapalnego jest kwas arachidonowy, jest to wielonienasycony kwas tłuszczowy należący do rodziny kwasów n-6. Spożywany w nadmiarze może działać prozapalnie oraz hamować przeciwzapalne działanie kwasów n-3. Produktami o niskiej zawartości kwasu arachidonowego są: mleko i produkty mleczne, chude sery i twarogi, tłuste ryby, produkty roślinne, oleje i tłuszcze zwierzęce – zbyt duża podaż powoduje zwiększenie ryzyka rozwoju chorób układu sercowo – naczyniowego (miażdżyca, nadciśnienie tętnicze). Nasycone kwasy tłuszczowe wpływają także na zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego, co utrudnia wchłanianie niezbędnego do odbudowy stawów proste – wpływają na wzrost masy ciała i rozwój otyłości, która może nasilać objawy w przypadku chorób tkanki – nadmiar soli może przyczyniać się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego oraz powodować nadmierne wypłukiwanie z organizmu wysokoprzetworzone – ciasta, chipsy, gotowe dania, fast-foody, które mogą wpływać na powstawanie wolnych rodników działających destrukcyjnie na stawy. Kofeina – wpływa negatywnie na przyswajalność wapnia, zmniejsza jego kawa i herbata – mogą zmniejszać przyswajalność białka oraz nasilać utratę wapnia z organizmu. Choroby tkanki łącznej nadal stanowią wyzwanie dla współczesnej medycyny. Jednak ciągłe badania i odkrycia zwiększają szansę na opracowanie innowacyjnej terapii, która pomoże w leczeniu chorób o podłożu autoimmunologicznym oraz będzie zpaobiegała rozwojowi powikłań. Bibliografia: Zdrojewicz Z.,Adamek M., Machelski A., Wócik E., The influence of fatty acids (omega) contained in fish on the man organism, Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii, Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław, Med Rodz 2015; 3(18): 137-143Sicińska P., Pytel E., Kurowska J., Koter-Michalak M., Suplementacja kwasami omega w różnych chorobach, Postepy Hig Med Dosw (online), 2015; 69: 838-852Krajewska-Włodarczyk M., The gastrointestinal tract microbiom in connective tissue diseases, Przegląd Lekarski 2017 / 74 / 2Sébastien Lucas, Yasunori Omata, Jörg Hofmann, Martin Böttcher, Aida Iljazovic, Kerstin Sarter, Olivia Albrecht, Oscar Schulz, Brenda Krishnacoumar, Gerhard Krönke, Martin Herrmann, Dimitrios Mougiakakos, Till Strowig, Georg Schett, Mario M. Zaiss. Short-chain fatty acids regulate systemic bone mass and protect from pathological bone loss. Nature Communications, 2018; 9 (1)Grzymisławski M., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015Petersson S., Philippou E., Rodomar C., Nikiphorou E., The Mediterranean diet, fish oil supplements and Rheumatoid arthritis outcomes: evidence from clinical trials, Autoimmunity Reviews Volume 17, Issue 11, November 2018, Pages 1105-1114Skotnicka M., Role of herbs in nutrition of elderly people – a pilot study, Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 635-638Bout-Tabaku S., General Nutrition and Fitness for the Child with Rheumatic Disease, Pediatric Clinics of North America Volume 65, Issue 4, August 2018, Pages 855-866Mehra P., Henry CH., Giglou KR., Temporomandibular Joint Reconstruction in Patients With Autoimmune/Connective Tissue Disease, J Oral Maxillofac Surg. 2018 Aug;76(8):1660-1664I. Zimmerman-GórskaI., Postępy Reumatologii Klinicznej, s. 43-50; Warszawa 2014; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; ISBN 978-83-200-4805-6 J0Kg.
  • kd00msuqkl.pages.dev/51
  • kd00msuqkl.pages.dev/1
  • kd00msuqkl.pages.dev/87
  • kd00msuqkl.pages.dev/62
  • kd00msuqkl.pages.dev/81
  • kd00msuqkl.pages.dev/47
  • kd00msuqkl.pages.dev/13
  • kd00msuqkl.pages.dev/99
  • choroby tkanki łącznej forum